ประวัติความเป็นมา

วัดพระแก้ว เป็นวัดที่เก่าแก่และมีความสำคัญวัดหนึ่ง  สร้างในสมัยใดไม่ปรากฏหลักฐาน เดิมมีชื่อว่า  “ญรุกขวนาราม” ซึ่งแปลว่า “วัดป่าญะ” หรือ “วัดป่าเยี๊ยะ” สร้างมาก่อน พ.ศ. ๑๙๗๗ ขึ้นไป บริเวณวัดนี้จะมีไม้ไผ่ชนิดหนึ่งชื่อไม้ญะ คล้ายไม้ไผ่สีสุก แต่ไม่มีหนาม คงจะมีมากในบริเวณนี้ ชาวบ้านสมัยก่อนนิยมนำไปใช้ทำคันธนูและหน้าไม้ จึงได้ตั้งชื่อตามลักษณะภูมิประเทศว่า “วัดป่าญะ” หรือ “วัดป่าเยี๊ยะ”

ต่อมาเมื่อ พ.ศ. ๑๙๗๗  พระเจดีย์วัดป่ายะถูกอสนีบาต (ฟ้าผ่า) พังทลายลง เจ้าอาวาสและพุทธศาสนิกชนชาวเชียงรายได้พบพระพุทธรูปองค์หนึ่ง  ครั้งแรกเข้าใจว่า เป็นพระพุทธรูปปูนธรรมดา จึงได้อัญเชิญไปประดิษฐานในพระวิหาร ต่อมาปูนที่พอกองค์พระไว้กะเทาะออก ทำให้เห็นเป็นแก้วสีเขียวงดงามยิ่ง  จึงได้กะเทาะออกหมดทั้งองค์ ปรากฏเป็นพระพุทธรูปแก้วเขียวเป็นแท่งทึบ ต่อมาได้อัญเชิญพระแก้วมรกตไปไว้ที่จังหวัดลำปาง เชียงใหม่ กรุงศรีสัตนาคนหุต (เวียงจันทร์) จนกระทั่งเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก (พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก มหาราช รัชกาลที่ ๑) ได้อัญเชิญมาประดิษฐานที่กรุงธนบุรีและกรุงเทพมหานครตามลำดับ