ประวัติ

     หน่วยงานที่ทำหน้าที่ด้านศาสนามีมานานแล้ว โดยมีกรมธรรมการกรมสังฆการี กรมราชบัณฑิตย์กรมพระอารามและกรมกัลปนาเป็นเจ้าหน้าที่ในการอุปถัมภ์บำรุงและดำเนินกิจการพระศาสนาและคณะสงฆ์ ภายใต้พระบรมราชูปถัมภ์ ในปี พ.ศ. 2432 รัชกาลที่ 5 โปรดเกล้าฯ ให้รวมหลายกรมที่เกี่ยวกับงานการพระศาสนาและงานการจัดการศึกษามาอยู่กรมเดียวกันให้เรียกชื่อว่า กรมธรรมการในปี พ.ศ. 2435 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ประกาศตั้งกรมธรรมการเป็นกระทรวงธรรมการ เมื่อวันที่ 1 เมษายน 2435
 

ในปี พ.ศ. 2462
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำริว่า "ราชการของกระทรวงธรรมการและกรมศึกษาธิการนั้นต่างชนิดกันทีเดียว ยากที่จะเจ้ากระทรวงผู้สามารถบัญชาการได้ดีทั้ง 2 กรม คงได้ทางหนึ่งเสียทางหนึ่ง" มีพระบรมราชประสงค์จะให้ราชการเป็นไปสะดวก ทั้งจะให้สมแก่ทรงเป็นพุทธศาสนูปถัมภกโดยตรง จึงมีพระบรมราชโองการดำรัสเหนือเกล้าฯ ให้ย้ายกรมธรรมการมารวมอยู่ในพระราชสำนักตามประเพณีเดิม ส่วนกระทรวงธรรมการให้เรียก กระทรวงศึกษาธิการ มีหน้าที่จัดการศึกษา
 

ในปี พ.ศ. 2469
พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริว่า "การศึกษาไม่ควรจะแยกจากวัด" และได้เปลี่ยนชื่อกระทรวงศึกษาธิการเป็น กระทรวงธรรมการ โดยได้งานด้านพระศาสนามาไว้ในกระทรวงธรรมการ
 

ในปี พ.ศ.2484
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล รัชกาลที่ 8ได้ประกาศใช้พระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวงทบวงกรม พุทธศักราช 2484 มีผลให้เปลี่ยนชื่อ กระทรวงธรรมการ เป็นกระทรวงศึกษาธิการ เปลี่ยนชื่อกรมธรรมการเป็นกรมศาสนา
 

ในปี พ.ศ. 2495
รัฐบาลได้ประกาศใช้พระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวงทบวงกรม พ.ศ. 2495 จัดตั้งกระทรวงวัฒนธรรมขึ้นตามพระราชบัญญัติฉบับนี้ มีผลให้กรมศาสนาโอนสังกัดไปกระทรวงวัฒนธรรม กรมศาสนาได้โอนจากกระทรวงศึกษาธิการ มาสังกัดกระทรวงวัฒนธรรม เมื่อวันที่ 12 มีนาคม 2495 อยู่ในสังกัดกระทรวงวัฒนธรรม 6 ปี 5 เดือน ก็ได้โอนไปสังกัดกระทรวงศึกษาธิการตามเดิม ทั้งนี้เป็นผลจากประกาศใช้พระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวงทบวงกรม (ฉบับที่ 6) พ.ศ. 2501 เมื่อวันที่ 29 สิงหาคม 2501 ยุบเลิกกระทรวงวัฒนธรรมและสภาวัฒนธรรมแห่งชาติ ลงเป็นกอง ๆ หนึ่ง สังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ
 

ในปี พ.ศ. 2515
ได้มีประกาศคณะปฏิวัติ ฉบับที่ 217 ลงวันที่ 29 กันยายน 2515 ให้โอนกองวัฒนธรรม สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ มาสังกัดในกรมการศาสนาในปี พ.ศ. 2522 ได้มีพระราชกฤษฎีกาแบ่งส่วนราชการ สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ กระทรวงศึกษาธิการ พ.ศ. 2522 และได้มีพระราชกฤษฎีกาแบ่งส่วนราชการ กรมการศาสนา กระทรวงศึกษาธิการ พ.ศ. 2522 มีผลให้โอนกองวัฒนธรรมจากกรมการศาสนา จัดตั้งเป็นสำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ
 

ในปี พ.ศ. 2545
มีการประกาศใช้พระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 และพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2545 ซึ่งมีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 3 ตุลาคม 2545 ทำให้การปฏิรูประบบราชการกรมการศาสนาได้ย้ายจากกระทรวงศึกษาธิการไปสังกัดกระทรวงวัฒนธรรม และถูกแบ่งแยกออกเป็น ๒ หน่วยงาน ดังนี้
     ๑. กรมการศาสนา สังกัดกระทรวงวัฒนธรรม
     ๒. สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ มีฐานะเทียบเท่ากับกรม เป็นหน่วยงานอิสระอยู่ภายใต้การกำกับของนายกรัฐมนตรี
 

ตราประจำกรมการศาสนา

              ตราของกรมการศาสนาดูเป็นแบบโบราณ คือมีตัวเธาะ อยู่กลางใบเสมา ตัวเธาะนี้นิยมใช้ในทางเลขยันต์ ถือกันว่าขลังดี โบราณาจารย์หมายเอารูปขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าประทับนั่งสมาธิ ณ ควงไม้พระศรีมหาโพธิ จนสำเร็จพระอนุตรสัมโพธิญาณ แต่บางท่านก็ว่า หมายถึงธรรม ตามเครื่องรางของขลังต่างนิยมใช้ตัวเธาะขัดสมาธินี้มาก ฉะนั้นการที่นำมาบรรจุไว้ในตรากรมจึงดูขลังดี ยังไม่ทราบว่าใครเป็นผู้ออกแบบ